Atropa Belladonna, czyli pokrzyk wilcza jagoda, to jedna z najbardziej toksycznych roślin w Polsce. Już w starożytności znany był jako Solanum mortiferum, czyli roślinę „niosącą śmierć". Rozpoznać ją można po dużych owalnych liściach oraz brunatno-fioletowych kwiatach, które we wrześniu zamieniają się w błyszczące i kuszące swym wyglądem czarne jagody. Jest rośliną silnie trującą. Dla dorosłego człowieka zjedzenie około 10 jagód kończy się śmiercią, dla dziecka dawką śmiertelną są 2-3! W średniowieczu wierzono, że pokrzyk jest rośliną, którą włada szatan, a prawdopodobnie największą moc miała wilcza jagoda rosnąca pod szubienicą… Czarownice dodawały korzeń belladonny do wina i podawały napój cnotliwym niewiastom chcąc skłonić je do rozwiązłości. Owoce służyły niegdyś do trucia wilków, stąd nazwa wilcza jagoda. Niektóre zwierzęta (np. kozy, bażanty) są niewrażliwe na działanie alkaloidów tropanowych ponieważ posiadają w swoim przewodzie pokarmowym enzymy powodujące ich rozkład do substancji mniej toksycznych.

W małych dawkach atropina znalazła zastosowanie do bardzo różnorodnych celów.  Czarna wiśnia w postaci kropli używana była do uzyskiwania efektu „sarnich oczu"- wyciąg ten rozszerzał źrenice i nadawał oczom blask, dzięki czemu kobiety wydawały się atrakcyjniejsze. Do dziś atropina ma zastosowanie w okulistyce, a dawniej była częściej używaną trucizną niż arszenik! Belladonna służyła też jako barwnik skóry, nadawała jej ciemny odcień.

Złą sławą cieszy się też wawrzynek wilczełyko (Daphne mezereum). Ze względu na rzadkie występowanie krzew ten podlega prawnej ochronie częściowej. Kwitnie jeszcze przed rozwojem liści, a ciemnoróżowe kwiaty zawiązują się rok wcześniej i przezimowują w pąkach. Cała roślina zawiera mezereinę, jednak najczęściej do zatruć dochodzi przez spożycie czerwonych jagód wawrzynka. Dawka śmiertelna to zaledwie 12 pestkowców, a ponoć 6 wystarczy by uśmiercić wilka! Owoce, liście ale też kora są trujące! Do poparzenia dochodzi nawet w przypadku otarcia o krzew. Właściwości te były kiedyś wykorzystywane przez żebraków, którzy nacierali się liśćmi i korą tego krzewu, aby wywołać trudno gojące się rany i rozlewające się wrzody. Pomagało im to uzyskiwać większe datki. Dziś krzew ten często przenoszony jest do ogrodów, ale niestety nie wszyscy są świadomi zagrożenia jakie niesie ze sobą jego obecność.

Tojad mocny (Aconitum firmum)- nie bez przyczyny nazywany jest mrocznym królem ziół i mordownikiem. Jest rośliną kojarzoną ze śmiercią. Był narzędziem przynoszącym szybką śmierć w męczarniach, dlatego stosowano go do zabijania władców, politycznych wrogów oraz  niechcianych członków rodziny w walce o spadek. Zatrutymi strzałami tępiono również  duże drapieżniki. Truciznę stanowi akonityna, która znajduje się w korzeniu, liściach i kwiatach rośliny. Jest na tyle groźna, że już przy zerwaniu rośliny dochodzi do podrażnienia skóry toksycznym alkaloidem, co  może spowodować zapalenie i ciężkie zatrucie. Dawkę śmiertelną stanowi ok. 4 mg akonityny, a taka ilość może być w ułamku grama mordownika! Silne właściwości toksyczne akonityny wykorzystywane były podczas II wojny światowej przez Niemców. Zatruwali nią pociski, którymi strzelano w biodra więźniów w obozie koncentracyjnym w Buchenwaldzie. Po około 2 godzinach męczarni więźniowie umierali. Warto też wspomnieć, że w Chinach… jego bulwy są jadane jako warzywo. Oczywiście po długotrwałym i odpowiednim przygotowaniu!

Jedna z najstarszych trucizn ludzkości uzyskiwana była z szaleju jadowitego (Cicuta virosa). W V w. p. n. e. sąd ateński skazał na śmierć Sokratesa podając mu do wypicia odwar z cykuty. Szalej był używany do skrytobójczych otruć. Cała roślina jest silnie trująca, ponieważ zawiera cykutoksynę, która zakłóca funkcjonowanie centralnego układu nerwowego. Dawkę śmiertelną dla dorosłego człowieka stanowi ok. 5 g kłącza! Swym wyglądem przypomina nieco seler, a zapachem pietruszkę co jest często czynnikiem mylącym i prowadzi do przypadkowych zatruć. Szalej występuje na siedliskach podmokłych, przy rowach i na brzegach stawów.

Podania i legendy są świadectwem przypisywania roślinom magicznych sił i właściwości leczniczych. Wierzono, że roślina sama w sobie nie ma mocy, nadają ją dopiero odpowiednie słowa. Lecznicza lub trująca moc ziół została zapisana w jej nazwie, czego przykładem jest pokrzyk wilcza jagoda, wawrzynek wilczełyko, tojad mocny, szalej jadowity… i wiele innych.

Tekst: Joanna Kobeszko.

Zdjęcia: Marek Krajnik, Marek Woskowicz (wawrzynek wilczełyko) oraz ze strony onaturzebezkomentarza.blox.pl (szalej jadowity)